Aktif Karbon Nedir? Ne İşe Yarar?

Aktif karbon, son zamanlarda adını oldukça sıkça duymaya başladığımız bir madde olarak karşımıza çıkmaktadır. Birçok ürünün içeriğinde yer aldığını duyduğumuz veya doğrudan gözlemlediğimiz aktif karbon nedir, ne işe yarar gibi merak ettiğiniz konuların yanıtlarını bu yazımızda bulacaksınız.

Aktif Karbon Nedir?

Aktif karbon nedir sorusuna, basit anlamıyla aktif karbon, organik maddelerin çeşitli işlemlerden geçirilmesi ile üretilen bir materyaldir şeklinde yanıt verilebilir. Yüksek ısıya ve basınca maruz kaldığı için gözenekli bir yapısı vardır. Bu yapı sayesinde emici gücü çok yüksektir. Aktif karbon elde etmek için madenlerden çıkarılan turba, odun, bambu ve hindistan cevizi kabuğu karbonları ile işlenir. Aktivasyon işlemi sırasında aktif karbonun yüzeyinde gözenekli yapı çoğalıyor. Diğer birçok madde gibi aktif karbonun da bir ömrü vardır. Ancak aktif karbon ömrü birçok faktöre ve sisteme bağlı olarak değişiklik gösteriyor. 

Aktif karbon için önerilen değiştirme süresi 1 yıldır. Aktif karbon, negatif iyonlara sahiptir. Bu yüzden insanlar tarafından kullanılması veya tüketilmesi zararlı değildir. Hatta geçmiş yıllardan bu yana bazı vakalarda panzehir olarak kullanılıyor. 

Tam olarak ne olduğunu ya da neye benzediğini bilmeseniz de çevrenizde aktif karbon kullanılarak üretilmiş olan birçok ürüne rastlamış olabilirsiniz. Siyah diş macunu, siyah ekmek ve siyah hamburger aktif karbon kullanılarak üretilen ürünlerden bazılarıdır. Su arıtma kimyasalları arasında aktif karbon da bulunur. Örnek olarak verilen ürünlerin sayısı sizi yanıltmasın, aktif karbon çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Yazımızın ilerleyen bölümlerinde aktif karbonun kullanıldığı alanlara detaylı bir şekilde değineceğiz. 

Aktif Karbon Çeşitleri Nelerdir?

Aktif karbonun aktivasyon prosesinde her bir parçacığın yüzey alanı artar. Bu durum aktif karbonun güvenilir olmasındaki en büyük etkendir. Mikroskobik gözeneklere sahip olan aktif karbonun 3 çeşidi bulunur. Aktif karbon çeşitleri nelerdir sorusunun yanıtını şu şekilde verebiliriz:

• Hindistan cevizi kabuğu bazlı aktif karbon
• Odun bazlı aktif karbon
• Kömür bazlı aktif karbon
• Hindistan Cevizi Kabuğu Bazlı Aktif Karbon

Günümüzde kullanım alanı yavaş yavaş gelişen Hindistan cevizi kabuğu bazlı aktif karbon, yüksek absorbsiyon kapasitesine sahiptir. Bu yüzden fizikokimyasal arıtma işlemlerinde aktif olarak kullanılır. Sudaki kirliliğin giderilmesinde çok önemli bir yere sahip olan bu çeşit  bir aktif karbonun üretilmesi üç farklı şekilde olur. Granül, silindirik ve toz olarak üretildiği için ihtiyaca ve kullanım alanına göre tercih yapılması kolaylaşır. 

• Odun Bazlı Aktif Karbon

Sanayide belirli bir kullanım alanına sahip olan odun bazlı aktif karbon, rutubete ve ısıya maruz bırakılarak elde edilir. Odun bazlı aktif karbonun aktivasyon yöntemleri arasında kimyasal ve buhar işlemleri bulunur. Odun bazlı aktif karbon elma suyu üretiminde, suyun arıtılmasında, hava filtrelerinin yapımında ve bitkisel yağların üretilmesinde önemli bir yere sahiptir. Suyun içerisindeki koku ve renk yapan bileşikleri odun bazlı aktif karbon tutar. 

• Kömür Bazlı Aktif Karbon 

Aktif karbon çeşitleri arasında en fazla kullanım alanına sahip olan kömür bazlı aktif karbonun adsorpsiyon kapasitesi çok yüksektir. Bu yüzden arıtma kimyasalları arasında kömür bazlı aktif karbon da yer alır. Suyun içerisinde oluşan ve suya tat, koku ve renk veren gazların temizlenmesini sağlar. Görünüm olarak kömürümsü bir yapısı vardır. Yüzey alanı oldukça geniştir. Organik kirliliğin oluştuğu suların temizlenmesinde kullanılan kömür bazlı aktif karbon, klor giderme amacıyla da kullanılır.  

Aktif Karbon Ne İşe Yarar?

Aktif karbon filtreleme, koku alımı ve renk uygulamalarında kullanıyor. Aşağıdaki maddeler aktif karbon ne işe yarar sorusuna cevap olarak verilebilir:

• Suyun filtrelenmesinde
• Gliserinin saflaştırılmasında
• Yemeklik olarak kullanılan yağların ağartılmasında
• Aroma düzenleme işlemlerinde
• Sıvıların renk alımında
• Amin ve glikol çözeltilerinin giderilmesinde
• Karbonat arıtımında

Aktif Karbon Özellikleri Nelerdir?

Çok büyük iç yüzey alanı, yüksek yüzey reaktivitesi, mekanik dayanıklılık, gelişmiş gözenek yapısı ve uygun gözenek dağılımı aktif karbon özellikleri arasındadır. Bu özellikler sayesinde güçlü adsorpsiyona sahiptir. İçyapısında bulunan gözenek ağı sayesinde sıvı ve gaz ortamda bulunan yabancı maddeleri uzaklaştırmakta etkilidir. Aktif karbon özellikleri nelerdir sorusunun yanıtı aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

• Üretilme aşamasından sonra eğer uygun koşullarda soğutulmaz ise patlamaya sebebiyet verir.
• Kokusuzdur.
• Siyah granül, pelet ve toz formdadır.
• Organik çözücülerde ve suda çözünmez.
• Yağlı hissi verir.
• Havada tutuşabilme özelliğine sahiptir.
• Yavaş ısınır.
• Erime noktası 3500 dereceden yüksektir.
• Kaynama noktası 4000 dereceden yüksektir.
• Çelik grisi renkte de olabilir.

Aktif Karbon Hangi Amaçla Kullanılır?

Aktif karbon hangi amaçla kullanılır sorusu da aktif karbon nedir sorusu kadar sıklıkla sorulan bir soru olarak karşımıza çıkar. Aktif karbon, su şartlandırma, atık su arıtma, hava ve gazların saflaştırılması, uçucu organik bileşiklerin giderilmesi amaçlarıyla kullanılır. Aktif karbon kullanım alanları oldukça genişti ki kimya ve ilaç endüstrisinde de sıklıkla kullanılır. 

Aktif karbon, içtiğimiz sudan soluduğumuz havaya kadar hemen hemen her şeyin daha saf hale getirilmesinde etkilidir. Evlerde veya araçlarda oluşan kötü kokulardan aktif karbon ile kurtulabilirsiniz. Aktif karbon içerikli temizleyiciler ile yaşam alanlarınızı daha az ürün kullanarak daha hijyenik hale getirebilirsiniz. 

Dişlerinizi beyazlatmak ve daha parlak bir görünüm kazandırmak için aktif karbon kullanabilirsiniz. Hazırladığınız harika hamur işlerine ekleyebilirsiniz. Cilt kararmaları veya ciltte oluşan renk dengesizliklerini gidermek için aktif karbonlu kürler hazırlayabilirsiniz. Aşırı miktarda kullanılmadığı sürece zararı veya yan etkisi bulunmayan aktif karbonu hangi amaçla kullanacağınız tamamen sizin ihtiyaçlarınıza bağlı. 

Aktif Karbon Kullanım Alanları Nelerdir?

Aktif karbon, geniş bir kullanım alanına sahiptir. Aktif karbon kullanım alanları nelerdir aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Su Şartlandırma 
  • İçme suyu üretiminde; flokülasyon, oksidasyon, filtrasyon ve saflaştırma aşamalarında.
  • Hipoklorit, klor, ozon ve peroksit kullanılan su saflaştırma proseslerinde.
  • Su arıtma tesislerinde; suların arıtılmasında.
  • Biyolojik arıtma sistemlerinde; toksik maddelerin ve bakterilerin giderilmesinde.
  • Meyve ekstraktlarının ve meyve sularının saflaştırılmasında ve renksizleştirilmesinde.
  • Glutamat ve renk vericilerin tatsızlaştırılmasında.
  • Galvanizasyon havuzlarının temizliğinde.
  • Jelatinlerin kokusuzlaştırılmasında ve renksizleştirilmesinde.
  • Şeker çözeltilerinin renksizleştirilmesinde ve saflaştırılmasında.
• Gaz Arıtma 
• Biyogaz Tesisleri
• Baca Gazı Arıtımı
• Hava ve Gaz Saflaştırma, Uçucu Organik Bileşik Giderimi
• Kimya ve İlaç Endüstrisi
• Yenilebilir Yağlar
• Yiyecek ve İçecek
• Altın Geri Kazanımı
• Kozmetik Sektöründe
  • Cilt bakım ürünlerinde
  • Ağız ve diş bakımı ürünlerinde
  • Saç bakım ürünlerinde

Aktif Karbon Nasıl Kullanılır?

Aktif karbon nasıl kullanılır sorusuna en iyi şu şekilde cevap verebiliriz. Aktif karbon, sanayi ve endüstriyel kullanımın dışında doğrudan da kullanılabilen bir maddedir. Böcek ısırıklarından ter kokusunu gidermeye kadar farklı birçok müdahale için aktif karbondan faydalanabilirsiniz. 

• Sinek ve böcek ısırıkları ile arı sokmalarında kaşıntıyı ve acıyı hafifletmek için bir miktar suyu aktif karbon ile karıştırarak kaşınan bölgeye sürmek yeterlidir.
• Ter kokusunu gidermek için bir miktar su ve aktif karbon karıştırıldıktan sonra koltuk altı bölgesine uygulanır. 
• Cildin yağ dengesini ayarlamak ve yağlanmayı azaltmak için aktif karbon su ile karıştırılır ve cilde sürülür. 10 dakika civarında ciltte beklettikten sonra ılık suyla temizlenir.
• Dişleri beyazlatmak için ıslak fırça toz halde bulunan aktif karbona batırılır ve doğrudan dişler fırçalanır. Fırçalama işlemi bittikten sonra ağzı bol su ile çalkalamak gerekir. 
• Saç dökülmesini engellemek ve kepek sorununu gidermek için yıkama sırasında şampuana bir miktar aktif karbon eklenir ve saçlar her zamanki gibi yıkanır. 

Aktif Karbonun Faydaları Nelerdir?

Aktif karbon, su arıtmada kullanılan kimyasallar arasında bulunur. Sadece bu bakımdan bile insan yaşamına sayısız faydası vardır. Aktif karbon faydaları açısından doğrudan veya dolaylı olarak yaşamımıza etkisi olur. Aktif karbon faydaları nelerdir sorusunun yanıtını şu şekilde sıralayabiliriz: 

• Temiz ve sağlıklı su tüketmemize olanak sağlar.
• Vücutta bulunan gazın ve şişkinliğin azaltılmasına yardımcı olur.
• Kolesterolü düşürmede etkilidir.
• Böbrek fonksiyonlarına olumlu etkisi bulunur.
• Özellikle aşırı doz ilaç alımına karşı harika bir panzehirdir.
• Ağız ve diş sağlığını korumaya yardımcı olur.
• Saçların dökülmesini engeller.
• Cilt bakımında ve güzelliğinde etkilidir. 
• Klasik temizleyicilere göre 2 kat temizlik ve hijyen sağlar. 

Aktif Karbon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Aktif karbon ile kömür aynı şey mi?

Aktif karbon ile kömür aynı şey değildir. Ancak kömürün farklı bir versiyonudur. 

Aktif karbon koku giderir mi?

Aktif karbon, koku gidermede çok etkilidir. Klasik oda spreyleri kötü kokuları sadece maskelemeye yardımcı olur. Aktif karbon ise zararlı gazları ve kötü kokuları hapseder. 

Aktif karbon yıkanır mı?

İlk defa işletmeye sokulan aktif karbonun 30 dakika ters yıkanması ve durulanması önerilir. Ters yıkama ve durulama işlemi, işletme sırasında da periyodik olarak yapılır. 

Aktif karbon ömrü ne kadardır?

Aktif karbonun ömrü 1 yıldır. Ancak bu süre aktif karbonun kullanıldığı sisteme göre değişiklik gösterir.

Aktif karbon sağlığa zararlı mı?

Aktif karbon sağlığa zararlı değildir. Ancak diğer her şeyde olduğu gibi aşırı miktarda tüketiminden ve kullanımından uzak durulması önerilir.